Vlaggen
Column: Peter van Vleuten
Gepubliceerd: 5 mei 2023
Ik ben van 1960. Opgroeiend heb ik vanuit een kinderperspectief de wereld stap voor stap leren duiden. De roerige sixties in mijn korte broek en de eigenzinnige seventies als puber. Onvermijdelijk doet dat iets met je beeld van de wereld.
Nu ik een ouwelul begin te worden realiseer ik me met ieder jaar iets meer dat ‘De Oorlog’ bij mijn geboorte helemaal geen ver verleden was, maar eigenlijk nog maar net voorbij. Het einde van de bezetting was slechts vijftien jaar eerder. Dat lijkt veel als je een kind bent maar inmiddels heb ik die tijdspanne al vier keer rondgemaakt en besef ik dat anderhalf decennium niks voorstelt. De vorige bankencrisis van 2008, iedere volwassene van nu heeft ‘m meegemaakt. De moord op Fortuyn en de aanslagen op de Twin Towers zijn op dit moment langer geleden, en het voelt nog maar kort.
Nog specialer – zeker als jochie – was voor mij dat mijn geboortedag samenviel met Bevrijdingsdag, 5 mei. Tot en met de kleuterschool heb ik de overtuiging gehad dat het hele land voor mij persoonlijk de vlag uithing. Een feestelijke ervaring.
Daarna kwamen de verhalen. Over oorlog, gebrek, vervolging, heldendom en terreur. Ze werden verteld in de klas, door onderwijzers die het allemaal uit hun eigen geheugen konden herhalen. In die sixties waren de verhalen nog zwart-wit. Verzetshelden waren er legio, meelopers en verraders waren de schandelijke uitzonderingen. En in die verhaaltraditie leerden we ook de vlaggen uit te hangen en op 4 mei stil te zijn.
Met het klimmen der jaren leer je niet alleen meer over jezelf, maar ook over mensen in het algemeen. En je ontdekt dat de werkelijkheid zelden zwart-wit is, maar bijna altijd eindeloos veel tinten heeft. Toen en nu. Omdat mensen, mensen zijn. Je komt erachter dat helden vaak anoniem blijven, dat opportunisme wijdverbreid is, dat morele kompassen veel verschillende richtingen aangeven. Dat moed diep kan gaan en haat ook. Dat toeval en gelegenheid, geluk en pech dicht bij elkaar liggen. En dat essentiële keuzes – wijs én dwaas – een leven mee kunnen gaan. Of tot de dood leiden, onder een slecht gesternte.
Zo verandert ook mijn beleving van de wapperende 5 mei-vlaggen op m’n verjaardag. Het kind zag de overwinning op het Kwaad en de aangeleerde trots op de driekleur, wat dat ook was. De ouwelul prijst zich gelukkig dat we het feest van de vrijheid kunnen vieren in een land waar we echt nog steeds hardop onze mening mogen verkondigen (en dat ook vaker doen dan strikt nodig), waar hoofdzakelijk welvaart heerst en waar geen bommen vallen.
En ik besef ook hoe kwetsbaar die wapperende vrijheid kan zijn. Omdat er in alle tijden slechts weinig helden zijn en veel opportunisten. En dat morele kompassen niet allemaal dezelfde kant op wijzen. Die vlaggen in de wind op mijn verjaardag, ik koester ze. Ze waaien nog steeds voor mij persoonlijk. En voor mijn buurman, voor de onbekende voorbijganger op straat, voor mijn kinderen. En voor iedereen die dit leest.