Vertolkers
Column: Peter van Vleuten
Gepubliceerd: 9 september 2022
Een van mijn favoriete bezigheden als tekstschrijver is schrijven voor derden. Meermalen heb ik als freelance tekstenmaker speeches mogen schrijven voor iemand anders. De baas van een academisch ziekenhuis, de voorzitter van een liefdadigheidsorganisatie, de enige echte nationale Sinterklaas, de CEO van een groot techbedrijf en nog wat belangrijke mensen die wegens tijd- of inspiratiegebrek hun toevlucht namen tot een toesprakenschrijver.
Er is geen tak van schrijverij die je zó dwingt om in de huid te kruipen van iemand anders. Je moet niet alleen heel goed weten welke denkbeelden de spreker erop na houdt, maar ook bedenken hoe hij of zij praat, staat en kijkt bij het uitspreken van de speech. En bovendien is het enorm belangrijk dat je het laat klinken zoals de persoon in kwestie gewend is te praten. Sprekers die hun speeches zelf schrijven, doen vaak het tegenovergestelde namelijk. Die komen opeens aanzetten met woorden en zinnen die niemand van ze gewend is, in de veronderstelling dat het moment zo officieel is dat gewoon begrijpelijk Nederlands tekort schiet.
Speeches schrijven is dus in de eerste plaats heel goed luisteren. En dan een kameleon worden, meekleuren met de spreker.
Dezelfde aanpak geldt ook bij liedjes schrijven voor iemand anders. Er zijn nogal wat hits die niet door de maker zelf, maar door een andere ster groot zijn gemaakt. ‘I Will Always Love You’ is niet van Whitney Houston maar van Dolly Parton. ‘With A Little Help From My Friends’ werd een classic in de uitvoering van Joe Cocker, niet van de Beatles. ‘My Way’ werd pas een evergreen toen Sinatra het lied ‘Comme d’habitude’ van Claude François had laten vertalen door Paul Anka.
Maar dat zou je allemaal nog kunnen rangschikken onder de term ‘cover’, de bewerking die meer aanslaat dan het origineel. Bijzonderder zijn de songwriters die gericht een song schrijven met de bedoeling dat iemand anders ze uitvoert. Mijn favoriete liedjessmid Jimmy Webb schreef tientallen songs met in gedachten Glen Campbell als vertolker. Bono en The Edge van U2 schreven diverse songs speciaal om ze te ‘pitchen’ bij bijvoorbeeld Willie Nelson en (weer) Frank Sinatra. Inclusief teksten en stembuigingen die typerend zijn voor de zanger in kwestie. En Bruce Springsteen schreef ‘Fire’ speciaal voor Elvis Presley. Die liet de tape onaangeroerd, maar de Pointer Sisters wisten er gelukkig wel raad mee.
Op dit moment kijk ik uit naar de masterclass van de Songwriterschool op maandag 19 september. Ik heb dan via livestream vanuit LA een gesprek met Lori Lieberman, die verantwoordelijk is voor Killing Me Softly, een wereldhit voor Roberta Flack en later voor The Fugees. Een verhaal met een pijnlijk randje. Lori schreef de tekst en een globale melodie voor de song op een servetje toen ze een overweldigend optreden had gezien van de toen nog niet zo bekende Don McLean. Niet goed wetende wat ze verder met de song aan moest, legde ze haar opzet argeloos voor aan twee gehaaide songwriters uit de muziekscene van LA. Die werkten haar idee uit en claimden achter haar rug om ijskoud de volledige auteursrechten. Maar Lori is wel degelijk de songwriter van Killing Me Softly en talloze andere prachtliedjes. Dat ze haar vak verstaat, heeft ze in de daaropvolgende veertig jaar ruimschoots bewezen.
Daarover wil ik het onder andere met haar hebben. Hoe het is om een lied te schrijven dat tot twee keer toe een wereldhit wordt. Dat je ooit zelf op een servetje hebt geschreven. En dat je hele leven bij je hoort, zelfs als het van je gejat is. Ik zou er persoonlijk speechless van zijn.
PS: Zo zou Fire van Bruce Springsteen ongeveer hebben geklonken als Elvis het wél had opgenomen:
Deel
