Trekschuit 2000
Column: Peter van Vleuten
Gepubliceerd: 16 december 2022
Zo langzamerhand belanden we in het staartje van het jaartje. Met alle gewoontes en tradities die daar bij horen. Nauwelijks is de Sint vertrokken of de kerstsfeer dient zich aan. En de afgelopen jaren hoort ook de Top 2000 tot de vaste decembertraditie.
Als er één ding is dat bewijst dat wij mensen graag vasthouden aan de status quo, is het wel die Top 2000. Behoudens een handjevol nieuwelingen in de hitlijst, is het eigenlijk ieder jaar hetzelfde liedje. Vooral in de hogere regionen treffen we nauwelijks memorabele songs van de afgelopen twintig jaar aan. Het zijn vooral de boomerhits en GenX-toppers die keer op keer hoge ogen gooien. En altijd dezelfde.
Wil dat zeggen dat er de afgelopen decennia niet veel van belang is gebeurd op het muzikale vlak, zoals die boomers en GenX-ers ons graag willen doen geloven? Of kan het ook te maken hebben met het feit dat radio een medium is geworden waar jongere generaties een stuk minder mee hebben? En is dat misschien begonnen met de invloed die marketeers en zendermanagers kregen op de keuze van muziek? Of heeft het van doen met de vervlakking van de grote platenlabels, die niet meer op avontuur durven maar liever meer van hetzelfde ‘in de markt zetten’?
December is in ieder geval voor de meeste Nederlanders de maand van traditie, van je vastklampen aan dingen die ‘altijd’ zo zijn geweest. Conservatisme stelt gerust. Verandering is bedreigend. Helemaal als die veranderingen te snel gaan.
Onderzoek heeft ooit aangetoond dat de psychologische snelheid die mensen aankunnen als het om verandering gaat, de snelheid van een trekschuit is. Die hadden een tempo dat we letterlijk konden bijbenen en waarbij we ons nog konden aanpassen. Met de intrede van de auto en de trein werd het al moeilijker, en met de introductie van het vliegtuig kwam uiteindelijk het verschijnsel van de jetlag mee. We proberen uit alle macht die vaart bij te houden, collectief en wereldwijd. Maar eigenlijk lukt dat niet. Ons biologisch-evolutionaire aanpassingsvermogen heeft meer tijd nodig. Eeuwen meer.
Vandaar de stress en het onbehagen dat we steeds vaker voelen. Want in plaats van gematigder, gaat alles ondertussen alleen maar nóg sneller. En ontstaat bij ons als gedigitaliseerde jagers-verzamelaars innerlijk een wens, een drang om op de rem te gaan staan. We proberen de veranderingen te vertragen, er grip op te krijgen.
Voor de één bestaat die grip op teruggrijpen naar wat ooit vertrouwd was en stabiel. De ander meent dat de losgeslagen trein alleen in de rails kan blijven door de koers grondig te veranderen. De behoudende en de vooruitstrevende passagiers rollen over elkaar heen, terwijl de trein doordendert in een vaart die een veelvoud is van de snelste trekschuit.
In de maand dat velen het bijbelse kerstverhaal oprakelen, luisteren ze naar een eeuwenoude boodschap die ooit bol stond van vernieuwing en verandering. Tegenwoordig zouden we dat woord van Jezus zonder twijfel als ‘woke’ bestempelen. En de niet-gelovigen, die met elkaar rond de eeuwig groene boom gaan zitten en een feestmaal aanrichten, staan er nauwelijks bij stil dat ook die voorchristelijke gewoonte gericht was op de toekomst, nieuw licht, respect voor de natuur en de hoop op welzijn voor iedereen.
In die mooie dubbelheid van vooruitgang en stilstand kijk ik ook naar die Top 2000. Want de songs die vooral in de bovenste regionen nu voor nostalgie zorgen, waren ooit revolutionair. Toen Bohemian Rhapsody – na veel bedenkingen door de platenmaatschappij – uitkwam, viel ieders mond open. De plaat spotte met alle aannames en ‘regels’. Te lang, te divers, te afwijkend qua populaire sound. En toch raasde Queen als door een geluidsbarrière naar de eerste plek. Na bijna vijftig jaar is de song nostalgie geworden. We kunnen ‘m inmiddels bijbenen. Maar zonder de eigenwijsheid en het geloof van Freddy Mercury en z’n maten zouden we nu niet nostalgisch kunnen zijn.
Laten we luisteren naar de vernieuwers. Dan kunnen we de trekschuit met steeds meer gemak bijbenen.
Deel
