Onze dampkring bestaat hoofdzakelijk uit drie gassen, stikstof (78%), zuurstof (21%) en het edelgas argon (< 1%). Dan zijn er minieme hoeveelheden broeikasgassen waarvan de belangrijkste koolzuurgas en methaan zijn. Door die mengeling van gassen houdt onze atmosfeer de aarde op een overwegend comfortabele temperatuur van circa vijftien graden Celsius. De straling van de zon verwarmt het aardoppervlak en de dampkring zorgt ervoor dat die warmte niet te snel ontsnapt in de ruimte. Tot zover prima.

Maar de laatste 250 jaar zijn er 40% meer broeikasgassen in de lucht gekomen en die houden de warmte veel langer vast. Het gevolg laat zich raden; de temperatuur loopt op en het klimaat verandert zienderogen. De oorzaken liggen bij het gebruik van fossiele brandstoffen, het op grote schaal kappen van bossen en de intensieve veeteelt met steeds meer koeien, varkens, schapen, geiten en kippen, waarvan driekwart voor de export.
Groei was het adagium de afgelopen 50 jaar, terwijl wij voor de gevolgen daarvan al waren gewaarschuwd in het rapport ‘Grenzen aan de groei’ uit 1972 van de Club van Rome.

Hoewel stikstof op zichzelf een onschadelijk gas is in combinatie met zuurstof, wordt ze pas schadelijk als er verbindingen ontstaan zoals ammoniak (pies en poep) en stikstofoxiden (uitlaatgassen en industriële schoorstenen). Die stoffen slaan dan neer en dat heeft weer grote gevolgen voor de natuur. We kennen inmiddels de triple B: bramen, brandnetels en berenklauw. De grond verzuurt, de planten gaan dood en de vogels en insecten blijven weg. Kortom een alarmerend gebrek aan biodiversiteit is het gevolg plus een verschraling van ons platteland.

Hoewel dit proces zich al decennia voltrekt, is het de opeenvolgende regeringen niet gelukt hier paal en perk aan te stellen. Volgens de neoliberalen met Rutte voorop, zou de markt dit probleem vanzelf oplossen. Dat blijkt een ernstig misverstand! Zelfs nu nog is onze landsregering niet in staat om een integraal Deltaplan te maken om dit tij te keren. Dus werd Remkes weer eens van stal gehaald. Hij schreef een voortreffelijk rapport en neemt het gelukkig ook op voor de boeren.

Als één sector geleden heeft onder het volstrekte gebrek aan visie bij de overheid, zijn het de boeren wel. Zwalkend van mestquota naar fosfaatrechten, van subsidies naar Europese regelgeving, werden zij verondersteld te intensiveren en op te schalen met bijbehorende mestoverschotten. RABO en ING hitsten de boeren op tot het doen van mega-investeringen en de schulden stapelden zich op tot in de tientallen miljarden. En dan kunnen die yuppen uit de stad wel vrolijk roepen dat je de veestapel moet halveren, met dank aan D66 en GL, maar dan kunnen die bestuurders waarschijnlijk nog geen koe van een varken onderscheiden.

Boeren produceren tegen een prijs die de consument bereid is te betalen. Niet alleen in Nederland, neen, wereldwijd. Als je niet meer dan € 1 voor een liter melk wil betalen, dan weet je dat je het huidige systeem in stand houdt. En het wrange is, dat je uiteindelijk via de belasting een veel hogere prijs betaalt voor een liter als je de kosten voor de komende sanering van de sector erbij op telt. En de sector betreft niet alleen de boeren, maar de hele keten van veevoeder via logistiek, verpakkingen en fabrieken naar supermarkten.

Remkes rekende ons voor, dat als je de 1% piekbelasters zowel in de agrarische sector als in de industrie uitkoopt, je een groot deel van het probleem oplost. De bekende Pareto-wet; 20% van de oorzaken veroorzaken 80% van de gevolgen. En ja, dat doet even pijn. Maar wat veel meer pijn doet, is het zien van overvolle en onwelriekende stallen met varkens, geiten en kippen. Wat pijn doet, is het afknippen van een oog van een vrouwtjes-garnaal om daarmee de eitjes-productie te versnellen. Wat pijn doet, is het volproppen van ganzen om goedkope paté op tafel te krijgen. Wat pijn doet, is de toename van longziektes als gevolg van het toegenomen fijnstof.

We zijn zo intelligent om een super-efficiënte productie tot stand te brengen. Het heilige kalf heet inderdaad efficiëntie en winstmaximalisatie. Maar let wel, niets is zo intelligent als de natuur zelf en die is allesbehalve efficiënt. Hoeveel zaadjes worden er niet verspild voordat er een kindje geboren wordt of een appel of een reuze panda? Het kenmerk van de schepping is overvloed en dat maakt het ook zo leuk. Maar als je het onderste uit de kan wil hebben of altijd meer wenst dan je buur, krijg je het deksel op de neus. Kijk naar klimaat, dierenwelzijn, water, bodem, gezondheid, cultuur en huisvesting. Zo heeft die deksel een vrij forse wond nagelaten. Het zal mij benieuwen of de regering over voldoende moraliteit, visie en vooral moed beschikt om ons allen voor een ramp te behoeden. Zij zit er voor ons, ofschoon ik daar soms wel eens over twijfel.

JoMo