Op 27 april 1945, acht dagen voor het einde van de oorlog, vond er in Bergen een verschrikkelijk ongeluk plaats. Oudere Bergenaren herinneren zich deze tragische gebeurtenis als de dag van gisteren. In het educatieve project ‘In mijn buurt’ vertelde Jaap Vrasdonk hierover aan leerlingen van de Bosschool:
‘In de oorlog heb ik twee broertjes verloren. De kustlijn van Bergen aan Zee was tijdens de oorlog afgebakend door mijnen en prikkeldraad. (…) Maar je kon onder het prikkeldraad doorkruipen. Dat deden mijn broertjes en een vriendje een keer. Ze renden over de paadjes in de duinen en zijn zo op de mijnen gestapt. Ze zijn uit elkaar gereten. Dit was de vreselijkste ervaring voor mij in de oorlog.’

Het vriendje waaraan Jaap Vrasdonk refereerde was Jan Busker. In april 2003 deelde hij in een interview aan Ingrid Siegenbeek van Heukelom van De Duinstreek zijn herinneringen aan het ongeluk.
‘In die dagen zag het dorp er heel anders uit. Veel Bergenaren waren geëvacueerd. (…) Zij die toestemming hadden van de Duitse bezettingsmacht waren gebleven. Onder hen het gezin Vrasdonk met hun groentewinkel in de Kleine Dorpsstraat. Zij moesten zorgen voor de aanvoer van eten voor de Centrale keuken die was gevestigd in het huidige pand van Nik Burger naast de Albert Heijn. (Breelaan 12, tegenwoordig zit daar de Etos.)’
Jan Busker memoreerde vervolgens de aantrekkingskracht die de Duitse bunkers in het Sperrgebiet op de Bergense jeugd uitoefende en hoe hij, samen met Nico en Jan ‘op stunt’ ging in bossen, duinen en Duitse voorraadbunkers.
‘Op rooftocht naar eten, lakens en slopen. Die broers kwamen uit een groot gezin en daar hadden ze van alles nodig. En wij leverden ook vaak spullen van de Duitsers aan de ondergrondse. Zij konden van alles bij ons bestellen en wij haalden het weg bij de troepen.’

De acties van het drietal waren bepaald niet ongevaarlijk want de jongens waren een paar keer door soldaten betrapt en naar de Ortskommandant gebracht. Aan hem had Jan Busker allesbehalve fijne herinneringen:
‘Dat was een enorme sadist. Hij sloeg er ongenadig op los, soms met een knuppel, waardoor we bont en blauw zagen. Dat durfde je thuis natuurlijk niet te vertellen dus verzon je maar dat je met de fiets flink was gevallen, anders kreeg je het thuis ook nog eens door de benen. Voor de bunkers in de bossen lagen mijnenvelden. Er was een soort van prikkeldraad gespannen waar geen mijnen lagen. Langs die route konden wij achter de bewaking komen en het gangenstelsel verkennen.’

Op 27 april ging het mis
We liepen weer langs dat prikkeldraad naar de bunkers, ons gewone paadje, toen we ontdekt werden. We waren mijnen aan het weghalen. Dat was natuurlijk gevaarlijk en Nico riep: ‘Ik zal ze wel afleiden’, maar ik zie nog een mijn liggen en… er volgde een hevige explosie. Nico was volledig verdwenen, uit elkaar geklapt en er gaapte een metersdiepe trechter. Ik riep nog: ‘Nico waar ben je?’ Jan lag zwaargewond aan zijn buik op de grond en miste een arm en een been. Zelf was ik door de klap compleet doof geraakt (…) en in mijn lichaam zaten wel honderd scherfjes. Maar ik was  niet zwaargewond en kon hardhollend terug naar Vrasdonk waar Jaap (toen 22) met paard en wagen met mij meeging via de Kerkelaan en het jachtpad naar de duinen.’

Hiermee was de tragiek nog niet voorbij. Vanwege het explosiegevaar mochten Jan Busker en Jaap Vrasdonk op last van inmiddels geattendeerde Duitse soldaten en reddingswerkers niet bij het zwaargewonde lichaam van Jan komen, die kort daarna doodbloedde, ondanks dat Jan Busker de ‘hulpverleners’ op de “veilige” route langs het prikkeldraad had gewezen. Dat hij de explosie had overleefd was te danken aan het feit dat de drie jongens op één lijn achter elkaar hadden gelopen, waardoor de twee voorsten de ergste klap hadden opgevangen. Op 1 mei, een week voordat de Canadezen Bergen bevrijdden, werden Nico en Jan begraven.

Fragment uit het boek ‘Oorlog aan Zee’ van Chris Houtman, dat op 9 september verschijnt ter gelegenheid van de gelijknamige succesvolle locatietheater-voorstelling die vanaf 29 september tot en met 9 oktober in Bergen in reprise gaat.  Overigens hebben we nog plek voor enkele figuranten! Opgeven via de site: oorlogaanzee.com
Dagblad voor Noord-Holland, 4 mei 1945
Links Nico Vrasdonk, rechts Jan Vrasdonk, afkomstig uit privé-collectie Sies Vrasdonk