Kort na een rotonde bevindt zich halte Hondsbossche, die eigenlijk aan de Heereweg ligt. Beter zou zijn halte Hargen. Het gehucht Hargen ontstond eind 17e eeuw toen de duinafgravingen begonnen. Er woonden vooral migranten. Arbeiders betrokken bij de zandmennerij. Dat was zwaar werk. Alles ging nog met een schep. De weg naar Hargen aan Zee is van nog weer later datum. Die werd pas in 1970 aangelegd.

Over de route van een oud werkspoor dat diende voor de zandafgravingen. Aan het eind van deze Hargerzeeweg werd een reusachtig parkeerterrein voor badgasten aangelegd. Hargen aan Zee is nu een populaire badplaats, met een enorm strand. Het trekt hoofdzakelijk bezoekers uit de regio. De badhokjes worden vooral bevolkt door Groetenaren. Verder is er over deze halte niet veel te melden. Ik heb er nooit een passagier opgepikt of afgezet. Hij dient vooral voor badgasten uit Camperduin die de bus naar het noorden willen nemen denk ik.

Maar loop je iets oostelijk door , dan loop je de geschiedenis van de zandmennerij in. Eerst nog langs twee voormalige campings, die inmiddels omgekat zijn tot dure vakantieparken, om de bocht, langs voormalige camping “de Bocht” ontvouwt zich een schitterend landschap. Hier bevindt zich het Hargergat.

Vanaf eind 17e eeuw werden vanaf hier de duinen afgegraven in een zogenoemde zandmennerij. In het begin als dom ophoogzand , later als grondstof voor zandsteenfabrieken en nog weer weer later als speciaal fijnzand dat vooral geëxporteerd werd naar Engeland als grondstof voor glasblazerij. Het zuivere kalkarme en fijne zand bestaat in dit gebied uit kwartskorreltjes met weinig andere mineralen.
Hier lag de hoogste duintop van Nederland, de Hartjesnol. Die werd in de loop der eeuwen volledig weggegraven. Maar door al dat gegraaf ontstond er een gat in de duinen waar het grondwater aan het oppervlak kwam. Het Hargergat was geboren. Dit grondwater uit de duinen is net als het zand, trouwens ook al van een bijzondere kwaliteit. Het voedselarme, schone (kwel)water is van constante temperatuur. Via gegraven greppels en duinrellen stroomt dit water tegenwoordig vanuit het Hargergat nu via de Hargervaart naar het Noordhollandskanaal.

Het gat lag overigens flink in de weg en vormde een obstakel voor de verdere afgravingen. Regels voor het afgraven werden ingevoerd om dit soort ongewenste incidenten in de toekomst te voorkomen.
Bierbrouwers uit Alkmaar ontdekten ook de bijzondere kwaliteit van dit water. Eerder haalden ze hun brouwwater weg uit de zogenaamde Oorsprongen aan de voet van de duinen in Schoorl en Groet. Maar dit gat was veel makkelijker te bereiken. Totdat de brouwerijindustrie in Alkmaar instortte diende het Hargergat als de watervoorraad voor brouwers. Tegenwoordig is het ontharden van het water een flinke kostenpost voor brouwerijen en kunnen eigen bronnen door het overvloedige nitraat niet meer gebruikt worden. Alleen Alfa uit Schinnen brouwt nog met bronwater. Wellicht een tip voor Brouwerij Egmond om het heilige water uit de Adelbertusput te vervangen door deze lokale bron? St Adalbertus is vast wel eens hier geweest toen hij meer dan duizend jaar geleden probeerde de Friezen te bekeren. Maar het Hargergat was er toen nog niet, dat is ook wel waar.
Met de industrialisatie van Nederland in de 19e eeuw trok de zandmennerij enorm aan. Het zand werd gebruikt voor de bouw van wegen, spoorlijnen, eigenlijk voor alles. Nog begin 20e eeuw werd zand weggehaald om Amsterdamse grachten te dempen. Het Rokin bijvoorbeeld.

Talloze werksporen werden aangelegd om steeds dieper in het duingebied te kunnen doordringen. Tot aan Bergen aan Zee liepen de rails. Er is wel eens berekend dat vanaf de 19e eeuw ongeveer ¾ van het hele duingebied is afgegraven. Niet erg zal men gedacht hebben. De zee vult het wel weer aan. En wat kon je verder met die woestenij waar de lokale bewoners alleen maar last van hadden?

Grote delen van het duingebied werden verpacht. Domein inspecteurs hielden toezicht. Of wel de juiste karretjes werden gebruikt, of de pachtsom ook deels afgedragen werd aan de gemeente, en ook of de dieren wel goed verzorgd en vooral juist begraven werden. De spoorkarrtejes werden getrokken door pony’s . Het was zwaar werk voor ze, lang leefden ze niet. Er werd een dodenakker voor ze ingericht. In de jaren ‘30 werd dit inmiddels waardeloze stuk grond aangekocht door de Communistische Partij Nederland. Er werd een kampeerplaats van gemaakt. Voor partijleden. Veel bekende voor- en naoorlogse communisten vertoefden er. De familie van het Reve. Nescio. De Paardenhemel, zoals de camping nu nog steeds heet, duikt mede daardoor ook op in de Nederlandse literatuur. In een van de boeken van Gerard Reve wordt beschreven hoe hij er op een paardenschedel stuit als hij een tentharing probeert in te slaan. Er lopen hier verschillende wandel routes. Er is veel te zien.

Mijn tip loop eens rustig door naar de volgende halte: de Dokterspost