Binnenkort (19-10, 02-11) behandelt de gemeenteraad van Bergen de begroting 2024.
Ongetwijfeld komen dan ook de bedragen voor Cultuur en dus Musea aan de orde.
In die begroting is een bedrag van € 1.081.000 opgenomen voor Musea. Een substantieel deel van dat bedrag is ongetwijfeld voor Kranenburgh. Maar is dat nog wel verantwoord?
Is hier geen sprake van een zogenaamde “Sunk Cost Fallacy”?

Ik leg het u uit:
Het COBRA Museum in Amstelveen dreigt te sluiten.
De situatie van dat museum en Kranenburgh is vergelijkbaar.
In beide gevallen gaat het mogelijk om een geval van wat in het Engels heet “Sunk Cost Fallacy”.
“Sunk Cost Fallacy” (ook wel ‘verzonken kostenmisvatting’  genoemd) is een psychologische barrière die mensen aan mislukte inspanningen bindt inclusief nieuwe bedragen, simpelweg omdat ze er in het verleden al zoveel middelen voor hebben ingezet. Als gevolg van deze drogreden nemen ze irrationele of suboptimale beslissingen.
NB. Even voor de goede orde. Ik heb niets tegen Kranenburgh op zich. Weliswaar kanttekeningen bij het gevoerde beleid maar het museum zelf is ondanks alles wat het in het verleden heeft gekost prachtig!
Maar ik wil wel waarschuwen tegen irrationele en/of suboptimale beslissingen.

Kranenburgh
Kranenburgh in één week tweemaal in het NRC.
Eenmaal met het verhaal over de financiële perikelen en nog geen dag later met twee pagina’s over de meest recente solotentoonstelling van Diana Scherer.
Ook een uur lang op NPO 1 n.a.v. de tentoonstelling van Diana Scherer en recent locatie voor “Tussen Kunst en Kitsch”.
Puck Huitsing, voorzitter Raad van Toezicht: Kranenburgh (vorig jaar 55.000 bezoekers) „een middelgroot museum met ambitie”.
Dat laatste moge zo zijn maar als de personeelskosten – ondanks de >120 vrijwilligers  – per jaar € 836.000 bedragen en ruim 10 procent hoger zijn dan begroot (bron: NRC) dan moet je je toch afvragen hoe je die ambitie kan waarmaken.
Dus zag de Raad van Toezicht het tekort al aankomen: een brandbrief aan de gemeente met de dringende oproep het te verwachten tekort (ruim over de twee ton) aan te vullen om erger te voorkomen.
Niettemin verklaarde wethouder Ernest Briët nog eind september tegenover derden: “Dat het museum financieel gezond is en dat wij ons geen zorgen hoefden te maken.”
Maar het water steeg verder aan de lippen:  per 1 oktober werd de artistiek directeur Colin Huizing ontslagen. Anders dan gesuggereerd werd, is zijn vertrek niet onomstreden. In een brief aan zijn oud-collega’s de zinsnede: “Het abrupte vertrek was niet mijn keuze —“.
Dit werpt de vraag op of je het museum niet juist in het artistieke hart treft als je uitgerekend de artistiek directeur ontslaat?

En nu is het nog maar de vraag of het gemeentebestuur – naast de bestaande subsidie van € 650.000 – nog weer eens in de beurs wil  tasten.
Er zijn immers meer culturele prioriteiten binnen de gemeente: zoals bijvoorbeeld het Slotkwartier in Egmond aan den Hoef en de instandhouding van De Blinkerd.
Dat ook nog deels in de fusiedorpen die toch al met een schuin oog kijken naar de culturele uitgaven in het dorp Bergen en de vermeende ongelijkheid in aandacht en geldbesteding. We staan dus aan de vooravond van een meer fundamentele discussie over de toekomst van Kranenburgh.
Feitelijk gaat het om meer:  het aanbod van culturele en maatschappelijke voorzieningen in de gemeente Bergen.
De onderlinge afstemming en de vraag hoe en waar die voorzieningen een bijdrage kunnen leveren aan het geluk van de Bergenaren, de aantrekkingskracht voor toeristen en de lokale economie zijn hierbij van belang.

Pikant: voor de revitalisering van dat Slotkwartier is onlangs een ‘Erfgoed Deal’  toegekend.
Er wordt een bedrag van € 490.000 beschikbaar gesteld.
Dat lijkt mooi maar ik geef u op een briefje dat vervolgens de instandhouding – net zoals bij Kranenburgh – jaarlijks weer meer gemeenschapsgeld gaat kosten. Kortom wellicht een ‘Sunk Cost Fallacy’ erbij?

De toekomst van Kranenburgh
Maar laat ik me maar even tot de toekomst van Kranenburgh beperken.
Nu die toekomst zo onzeker wordt en het voortbestaan op het spel staat, lijkt het me noodzakelijk een openbare discussie te organiseren over dat voortbestaan en de mogelijke alternatieven.
En voor het initiëren van de discussie hier maar vast een paar alternatieven:

1. Doormodderen.
   Zoals vaak gebeurt binnen het fenomeen ‘Sunk Cost Fallacy’: de gemeente strijkt de hand over het hart en financiert ‘nog éénmaaal’ het tekort van 2023 en geeft de huidige (zakelijke) directie de opdracht de zaken zodanig in te richten, te stroomlijnen dat tekorten in de komende jaren worden voorkomen. En dan maar zien of dat lukt.
2. Fuseren met het Stedelijk Museum Alkmaar.
   Al twaalf jaar geleden heb ik mij verbaasd over het feit dat toen de burgemeesters van Alkmaar en Bergen (Bruinooge en Hafkamp) niet eens samen geluncht hebben om sluitende afspraken te maken over de taakverdeling tussen de beide musea, de plaats van de Bergense School-collectie en de  mogelijkheden tot organisatorische, facilitaire en publicitaire samenwerking.
   Nu heeft Alkmaar de mooiste zaal met Bergense School en had dat museum deze zomer de mooiste tentoonstelling rond dat thema. Qua directie en curatoren zit daar blijkbaar zoveel  kwaliteit dat ze Kranenburgh er best wel bij kunnen doen.
3. Verander de scope van het museum.
   In 2012 mocht ik in het KCB op het Plein, samen met Joost Zwagerman, een inleiding houden over wat toen nog “Nieuw Kranenburg” zou gaan heten.
   Daar zei ik o.m. dit: ’s Avonds en vaak ook overdag is die plek onze eigen “Rode Hoed”, “de Balie” (en Pakhuis de Zwijger) tegelijk met lezingen, debatten en thematische bijeenkomsten i.s.m. CinéBergen, de bibliotheek , de boekhandels, de politiek en andere stakeholders waar ik over schreef.’ Dat vult tevens de onderbezette TAQA zaal!
4. Het ‘grote gebaar’!
   Zoals gedaan is bij het Slotkwartier: vraag als gemeente nog eens relevante subsidies aan en investeer zelf om te komen tot een cultuurpark “Kranenburgh – het HOF”.
   Geen lullig beeldentuintje rond Kranenburgh maar een (her-)ontwikkeling van het hele gebied rond Kranenburgh en het Oude Hof.
   In samenspraak met ‘blooming’, de eigenaren van de Zwarte Schuur, Cinébergen en andere stakeholders een soort Sonsbeek, Museum Insel Hombroich of KRÖLLER-MÜLLER in Bergen West.
   Met verbeterde verbinding/ontsluiting tussen Kranenburgh en ’t Hof, betere wandelpaden langs beelden en een nieuw openluchttheater, aandacht voor duurzaamheid, de heemtuin van blooming en geëigende horeca incl. terrassen en conferentiefaciliteiten.
   Durf te dromen en te investeren op de drempel van de Randstad en spreek daar ook rijke Bergense mecenassen op aan!
5. Sluiten.
   Mochten de voorgaande alternatieven niet aanspreken dan kan het museum nog altijd gesloten worden of ondergebracht in de Van Reenenschool en het KCB op ‘Plein 7’ in de nieuwbouw aldaar worden teruggebracht.
   Mooi centraal punt als cultureel VVV voor de eigen kunstenaars en als informatief startpunt voor de culturele ‘highlights’ van de gemeente.
   Dan ontstaat in Kranenburgh ruimte voor ateliers, lokaal aan- en uitgiftepunt (geboorte, rijbewijzen etc.) van de gemeente en bij de entree een bordje waarmee de voorbijgangers op het historisch erfgoed wordt gewezen.
   U zegt het maar!

De noodzakelijke discussie
In zo’n discussie over Kranenburgh, maar ook over alle genoemde instellingen binnen het cultureel-maatschappelijk krachtenveld van de gemeente Bergen, zouden alle ‘stakeholders’ hun zegje moeten doen.
Denk dan natuurlijk allereerst aan de directie/RvT van Kranenburgh maar ook aan het NHKC, KCB (verkoop van Plein 7 heeft 1 miljoen euro ingebracht voor de totstandkoming van Museum Kranenburgh!), het Slotkwartier, De Blinkerd, Eerste Bergensche Boekhandel, Stichting Kunstgetij, de Ruïnekerk, het Vredeskerkje, Cinébergen, de Bibliotheek en mogelijk nog andere instellingen.

Geen Poolse Landdag!
De discussie zal moeten plaatsvinden onder deskundige, lokaal ingevoerde leiding en met voorbereide bijdragen.
Over een aantal alternatieven en daarmee een signaal aan de Gemeenteraad en het College.
Drie bijeenkomsten in elk van de belangrijkste dorpen/instellingen van de gemeente.
Dus in Kranenburgh, De Blinkerd en het Slotkwartier. De ‘stakeholders’ maken – ondersteund door een videomaker – een ‘pitchvideo’ waarin hun ideeën over de Bergense cultuur, hun bijdrage en die van andere instellingen.
Hoewel belanghebbende lijkt me de organisatie iets leuks voor het KCB.
Immers de deskundigheid in huis, 75 jaar en de slogan: De Toekomst is NU! 

Bergen heeft “Participatie” hoog in het vaandel staan. Meestal gaat het dan over ruimtelijke ordening, parkeren of recreatiewoningen etc.
Maar moet niet juist ook  ‘maatschappij en cultuur’ onderwerp zijn van het politieke debat.

Haye van der Werf