Gevoeligheid
Column: Peter van Vleuten
Gepubliceerd: 12 augustus 2022
Ik weet niet hoor. Wat ik dáár nou weer van moet vinden.
Waarvan?
Van ‘sensitivity readers’. Als het begrip u nog niet bekend is: dit is weer een nieuwe tak van sport binnen de literaire wereld. Of eigenlijk meer nog: binnen de uitgeverijbranche.
Wie een boek schrijft (en Nederland heeft bijna een miljoen aspirant-schrijvers!) heeft altijd wat ondersteuning nodig voordat de gedrukte pagina’s met omslag en al naar de boekwinkels kunnen. Je hebt redacteuren voor het hele verhaal, correctoren voor de taal- en spelfouten en je hebt proeflezers. Samen zorgen ze ervoor dat schoonheidsfoutjes en andere missers tot een minimum beperkt worden.
Maar nou die sensitvity readers. Steeds meer manuscripten en drukproeven moeten tegenwoordig eerst door de stofkam van deze ‘gevoeligheidredacteuren’. Niet dat die zelf aan het schrappen gaan – zo groot is hun macht niet – maar ze lezen de teksten kritisch door op precaire passages, ‘verkeerde’ bewoordingen en allerlei andere zaken waardoor lezers zich wellicht voor het hoofd gestoten kunnen voelen. Gelukkig heeft de schrijver meestal nog wel het laatste woord. Ook als dat laatste woord een scheldwoord is of een niet-politiek correcte term. Maar uitgevers zijn ondertussen erg beducht geraakt voor beledigde lezers, vandaar. Dus willen ze weten of u deze keer als auteur in plaats van ‘stoephoer’ niet beter ‘ambulante sekswerker’ kunt zeggen. Moet dat nou? Het scheelt natuurlijk een paar gekrenkte zieltjes maar het leest voor geen hout, dat zult u met me eens zijn.
Ik weet het dus niet, wat ik ervan moet vinden. Ik ben meer een voorstander van de collectieve ontwikkeling van een innerlijke sensitvity reader. Dat je zelf even goed nadenkt wat je opschrijft. Dan zouden heel wat berichten op social media een behoorlijk ander karakter hebben. Maar ja, zo’n sensitivity reader – dat is een specialisme, en helaas is niet iedereen daar mee geboren.
Maar stel je nou voor dat we al decennia sensitivity readers hadden gehad. Was ‘Lolita’ van Nabokov dan door de gevoeligheidsfilters gekomen? Of ‘Madame de Bovary’ gepubliceerd? En – in mijn eigen straatje – hoe zat het dan met muziek? Zou Doe Maar met ‘Belle Helène’ dan op de zwarte lijst zijn gekomen? Of ‘Zegt een meisje nee, dan bedoelt ze ja’ van onze laaglandse troubadour Danny Cardo? Of zelfs ‘Ze lust er pap van’ van de Ship & Horse Band? De Rolling Stones hebben uit eigen beweging al ‘Brown Sugar’ van de setlist anno 2022 geschrapt. Zouden Mick en z’n companen een sensitvity listener mee op toernee hebben? En Beyoncé haalt heel woke een track van haar nagelnieuwe album terug om het woord ‘spas’ (= spast) te vervangen door iets anders. Vanwege klachten. Mijn hemel.
Ik ben er dus nog niet uit. Ik hoop in ieder geval dat zo’n sensitvity reader voorlopig nog niet wordt aangesteld bij de Flessenpost. Saaie boel zou het worden.